Wie niet klaagt over “de politiek” is gek. Of in ieder geval een roepende in de woestijn. Zowel politici zelf als burgers hebben hun mond vol over oude politiek, kloven tussen burgers en politiek, en hoe slecht het wel niet gesteld is met de politiek in Nederland. En ideologie is nu ook al zeau vorige eeuw. Dat artikel spoorde mij aan tot deze reactie.
Mijn stelling is dat het eigenlijk heel goed gaat met de Nederlandse politiek. Beter dan ooit zelfs. En dat het laatste wat we moeten doen ideologie afschaffen is. Integendeel – meer ideologie is gewenst!
Om te beginnen die vermaledijde kloof tussen burgers en politici. Er is wel een soort kloofje. Ik merk dat veel mensen toch met enig respect en enige afstand naar mij als raadslid kijken. Niet de incrowd – die weten al sinds jaar en dag hun weg in de politiek te vinden – maar de “buitenstaander” wel. Zeker bij de oudere generatie, die vaak tegelijk verbaasd is dat iemand jonger dan 30 zomaar raadslid kan zijn. En dat terwijl er genoeg 30-minners rondlopen die zelfs wethouder, burgemeester, kamerlid etc zijn (geweest). Maar er heerst wel enige schroom om een raadslid te benaderen bij velen. Toch is de kloof niet groot, en ik ben niet de enige die het zegt. Zo stelt Jos van der Lans dat het onbehagen van de burger juist voorkomt uit de kleine kloof. En toenmalid minister Nicolaï stelde ook dat de kloof erg klein is, en het misschien niet zo verstandig is om als premier te pas en te onpas op een skateboard te gaan staan.
In de huidige tijd kan iedere burger gemakkelijk contact leggen met politici, doen politici hun best te “pleasen” door ook overal op in te gaan, en is dankzij het verdwijnen van klasseverschillen en het verminderen van ledenaantallen van politieke partijen het bemachtigen van een (lokale) politieke baan makkelijker dan ooit. En dankzij ons kiesstelsel waarbij geen echte kiesdrempel is (anders dan simpelweg het aantal zetels gedeeld door het aantal kiezers) kunnen nieuwe partijen makkelijk meedoen. De debatten worden daardoor ook anders gevoerd. Het gevoel van de burger neemt een belangrijke plaats in, en zeker met het dualisme wordt de wethouder niet zo automatisch gevolgd door de raad, die zich als echte volksvertegenwoordigers opstelt. In veel gemeentes zijn vergaderingen via internet te volgen en zijn alle stukken digitaal beschikbaar. Meedoen was nog nooit zo makkelijk. En daardoor is het ook makkelijker om te morren: je weet als burgers immers veel beter wat er anders kan en moet. Je zou dat ook als betrokkenheid kunnen zien. Wie mort wil het anders hebben, wie negeert kan het niet schelen. Dat zou pas erg zijn, als er niet meer wordt geklaagd. De opkomstpercentages laten dat ook zien: in Nederland is de opkomst voor de parlementsverkiezingen hoger dan in bijvoorbeeld Frankrijk en Duitsland, en bij de zo bejubelde Obama kwam in de VS ook amper de helft stemmen.
Dat komt ook door de vele ideologiën waaruit gekozen kan worden in Nederland. Ideologie is onmisbaar in de politiek. De roep om pragmatische politici, die zogenaamd objectief problemen analyseren en oplossen, is eigenlijk ook een ideologie. Maar dan een minder betrouwbare, waardoor de kiezer zich net zo makkelijk afwendt van een partij die zo opereert. Zie het wisselende succes van D66: pragmatisme scoort soms goed, soms totaal niet. Sinds de PvdA haar ideologische veren oh zo modern heeft afgeschud kwakkelt de partij. Sinds GroenLinks ze weer opzette en groen meer naar voren komt doet de partij het goed in de peilingen. Sinds D66 zich ideologisch tegenover Wilders heeft geplaatst schiet die partij omhoog. Evenals Wilders, met wie je het eens of oneens kan zijn maar ideologisch is hij zeker. Een zeer duidelijk ideologische partij als de ChristenUnie vindt juist buiten haar traditionele aanhang meer gehoor. Als vakbond en kerk niet meer de morele leider zijn kijkt men naar de politiek.
Het idee dat politiek iets is wat je rationeel kan bedrijven is ook uit de lucht gegrepen. Elke grote beslissing is op de een of andere manier ideologisch ingegeven. Je hebt namelijk te maken met maatschappelijke processen, die niet rationeel zijn. Je hebt te maken met emoties, met een maatschappij waarin mensen zelf verschillende ideologiën hebben. Wie daar rationeel tussen gaat staan spreekt nauwelijks aan.
Omdat politiek mensenwerk is moet je er ook geen bedrijfskunde van maken, zoals Léon op Sargasso in weze voorstelt. Door een Politieke Academie op te richten haal je de politiek weg bij ideologie, en dus weg bij mensen. Maar misschien wel belangrijker: je haalt de politiek weg bij de democratie. Het pleidooi voor de moderne politicus gaat voorbij aan de keuze die mensen maken. Wie kwaliteitseisen aan politici gaat stellen stelt impliciet dat mensen nu geen goede keuze maken. Immers, die kiezen nog steeds massaal voor ideologische politici zonder zich te bekommeren om diens kennis over staatsrecht, ethiek en statistiek. En dat is maar goed ook, want politici zijn volksvertegenwoordigers, geen managers.
